Απο την Χριστίνα Ζήσιου
Ψυχολόγο- Εθελοντή της FairLife L.C.C.
Η διάγνωση, η ανακοίνωση του καρκίνου και οι δύσκολες θεραπευτικές διαδικασίες είναι μια πηγή έντονου στρες όχι μόνο για το άτομο που νοσεί, αλλά για ολόκληρη την οικογένεια και ειδικά για το άτομο που θα αναλάβει τη φροντίδα⁷. Είναι αναμενόμενο ότι οι ισορροπίες αλλάζουν και γίνεται ανακατανομή των ρόλων μέσα από την προσπάθεια προσαρμογής στη νέα πραγματικότητα και στην ομαλότητα της ζωής⁴. Παράλληλα βιώνουν ποικίλες συναισθηματικές διακυμάνσεις όπως θυμό, φόβο, απογοήτευση, ματαίωση, ενοχή, αβεβαιότητα και δυσφορία².
Η παροχή φροντίδας σε έναν χρόνιο ασθενή σημαίνει περιορισμό του προσωπικού χρόνου, με αντίκτυπο στην κοινωνική, επαγγελματική ακόμα και οικονομική ζωή του φροντιστή. Η «επιβάρυνση» που υφίσταται είναι τόσο οικονομική, όσο και συναισθηματική⁴. Οι φροντιστές τείνουν να εμφανίζουν καταθλιπτικές και αγχώδεις διαταραχές, σωματικά συμπτώματα και υιοθετούν συμπεριφορές, όπως ανθυγιεινή διατροφή και ταραγμένο ύπνο³. Η ποιότητα ζωής των φροντιστών και η ψυχική τους διάθεση είναι αναμενόμενο να επηρεάσει τη φροντίδα που προσφέρουν, γεγονός που είναι αρκετά σημαντικό καθώς είναι κύρια πηγή στήριξης των ασθενών¹.
Υπάρχουν όμως και έρευνες, οι οποίες υποστηρίζουν ότι οι φροντιστές είναι δυνατόν να αντλούν ευχαρίστηση από το ρόλο τους ως φροντιστές, καθώς φαίνεται να δημιουργείται μια έντονη συσπείρωση ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας μπροστά στη δυσκολία⁵.
Η παροχή φροντίδας σε ασθενείς με καρκίνο φαίνεται να διευκολύνεται μέσα από την κοινωνική υποστήριξη των φροντιστών και την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας.
Κοινωνική υποστήριξη – Η ασπίδα των φροντιστών.
Η στήριξη αυτή είναι θεμιτό να παρέχεται, εκτός από φίλους και συγγενείς, και από το ιατρικό προσωπικό, όπως για παράδειγμα από τους οικογενειακούς γιατρούς, νοσοκόμους και ειδικούς ψυχικής υγείας⁶. Η ύπαρξη ενός υγιούς συστήματος κοινωνικής υποστήριξης για ολόκληρη την οικογένεια του ατόμου που νοσεί, αλλά κυρίως για τον φροντιστή είναι μείζονος σημασίας για την ανακούφιση του φροντιστή, μέσα από την εκμάθηση στρατηγικών διαχείρισης του στρες που προκαλεί ο καρκίνος⁹.
Ψυχική ανθεκτικότητα – Το κλειδί για τη ψυχική υγεία των φροντιστών των ατόμων με καρκίνο.
Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα των ατόμων να ανταπεξέρχονται σε αρνητικά συμβάντα αρκετά γρήγορα, να αντιμετωπίζουν δηλαδή δυσχερείς συνθήκες με ευελιξία και προσαρμοστικότητα⁸. Φροντιστές με υψηλά επίπεδα ανθεκτικότητας, βιώνουν λιγότερο ψυχικό βάρος και ανταπεξέρχονται αποτελεσματικότερα και ταχύτερα στις ευθύνες τους ως φροντιστές. Αυτό συμβαίνει, γιατί η ψυχική ανθεκτικότητα σχετίζεται με την αίσθηση της αυτό-αποτελεσματικότητας, την ευελιξία, την προσαρμοστικότητα σε δυσάρεστα συμβάντα αλλά και με την εκμάθηση γνωστικών και συμπεριφορικών τεχνικών διαχείρισης έντονου στρες⁵′⁴.
Επομένως, η «άτυπη» φροντίδα των οικείων αποδεικνύεται υψίστης σημασίας για την ποιότητα ζωής των ασθενών⁴. Είναι επιτακτική ανάγκη να δοθεί έμφαση στη ψυχική υγεία και ποιότητα ζωής των φροντιστών, διότι ο ρόλος τους είναι καίριος. Είναι αυτοί που συμβάλλουν στη νοηματοδότηση εκ νέου της ασθένειας, στην ανάπτυξη ελέγχου και επάρκειας μέσα στην οικογενειακή εστία και κατ’ επέκταση στη ζωή των ασθενών.
Βιβλιογραφία
1.Dionne-Odom, J. N., Hull, G. J., Martin, Y. M., Lyons, D. K., Prescott, T. A., Tosteson, T., Li, Z., Akyar, I., Raju, D., &Bakitas, A. M. (2016). Associations between advanced cancer patients survival and family caregiver presence and burden. Cancer Medicine,5(5), 853-862. https://doi.org/10.1002/cam4.653
2. Goldstein, G., &Kenet, G. (2002). The impact of chronic disease on the family. Haemophilia: The Official Journal of the World Federation of Hemophilia, 8(3), 461-465.https://doi.org/10.1046/j.1365-2516.2002.00642.x
3. Junkins, C. C., Kent, E., Litzelman, K., Bevans, M., Cannady, R. S., & Rosenberg, A. R. (2020). Cancer across the ages: A narrative review of caregiver burden for patients of all ages. Journal of Psychosocial Oncology,38(6), 1-17. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/07347332.2020.1796887#:~:text=https%3A//doi.org/10.1080/07347332.2020.1796887
4. Καραδήμας, Χ. Ε., (2005). Οικογένεια, άτυποι φροντιστές και ασθένεια. InΧ.Σ (Επιμ.), Ψυχολογία της υγείας: Θεωρία και κλινική πράξη (369 εκδ., 218-226). Τυπωθήτω.
5.Ong, L. H., Vaingankar, A. J., Abdin, E., Sambasivam, R., Fauziana, R., Tan, M., Chong, A. S., Goveas, R. R., Chiam, C. P., & Subramaniam, M. (2018). Resilience and burden in caregivers of older adults: Moderating and mediating effects of perceived social support. BMC Psychiatry, 18(27). https://bmcpsychiatry.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12888-018-1616-z#citeas:~:text=%2C%2027%20(2018).-,https%3A//doi.org/10.1186/s12888%2D018%2D1616%2Dz,-Download%20citation
6. Rodakowski, J., Skidmore, R. E., Rogers, C. J., & Schulz, R. (2012). Role of social support in predicting caregiver burden. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 93(12), 2229-2236. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22824248/#:~:text=DOI%3A-,10.1016/j.apmr.2012.07.004,-Free%20PMC%20article
7. Somasundaram, O. R., &Devamani, A. K. (2016). A comparative study on resilience, perceived social support and hopelessness among cancer patients treated with curative and palliative care. Indian Journal of Palliative Care, 22(2), 135-140. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27162423/#:~:text=doi%3A%2010.4103/0973%2D1075.179606.
8. Tugade, M. M., & Fredrickson, L. B. (2004). Resilient individuals use positive emotions to bounce back from negative emotional experiences. Journal of Personality and Social Psychology, 86(2), 320-330. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3132556/#:~:text=%C2%A010.1037/0022%2D3514.86.2.320
9. Zhang, Y., Ding, Y., Liu, C., Wang, Q., Li, Y., & Hu, X. (2022). Relationships among perceived social support, family resilience, and caregiver burden in lung cancer families: A mediating model. Seminars in Oncology Nursing. https://doi.org/10.1016/j.soncn.2022.151356