Τι ρόλο παίζει το ιστορικό καπνίσματος στο στίγμα που βιώνουν οι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα

Η καμπάνια της FairLife L.C.C. αναφορικά με το στίγμα https://kanetisostierotisi.gr/ 

Απο τον Γιώργο Πλέσσα, Ψυχολόγο- Εθελοντή της FairLife L.C.C.

Ορισμένα άτομα με παθήσεις, όπως είναι ο καρκίνος του πνεύμονα, χαρακτηρίζονται ως στόχοι στίγματος. Η πλειοψηφία  των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα αναφέρει ότι βιώνει στίγμα, το οποίο συχνά αποδίδεται στις αρνητικές στάσεις απέναντι στο  κάπνισμα αλλά και απέναντι  στην ίδια την ασθένεια. Το στίγμα του καρκίνου του πνεύμονα είναι ένα πολύπλευρο κατασκεύασμα που περιλαμβάνει το αντιληπτό στίγμα (δηλαδή αρνητική αξιολόγηση και υποτίμηση από άλλους), εσωτερικευμένο στίγμα (δηλαδή αντιλήψεις στίγματος από άλλους που εσωτερικεύονται από το άτομο, το οποίο καταλαμβάνεται από ντροπή, ενοχή ή/και αυτο-κατηγορώ) και περιορισμένη αυτό-αποκάλυψη (δηλαδή, δυσφορία κατά τη συζήτηση του καρκίνου του πνεύμονα). Ο γενικός πληθυσμός και οι επαγγελματίες του ιατρικού κλάδου επιδεικνύουν αρνητικά προκατειλημμένες αντιλήψεις για τους ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα και οι ερευνητές έχουν δείξει ότι το στίγμα του καρκίνου του πνεύμονα συμβάλλει στο ‘’βάρος΄΄ που ήδη νιώθουν οι  ασθενείς. Στην πραγματικότητα, ένας αυξανόμενος όγκος συγχρονικών και διαχρονικών στοιχείων καταδεικνύει ότι το εντονότερο στίγμα του καρκίνου του πνεύμονα σχετίζεται με χειρότερα αποτελέσματα που σχετίζονται με την υγεία, όπως αυξημένα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης, ενοχλητικά σωματικά συμπτώματα και χειρότερη ποιότητα ζωής. Απαιτείται περαιτέρω έρευνα για τον χαρακτηρισμό των ψυχοκοινωνικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών (π.χ. ιστορικό καπνίσματος) που σχετίζονται με το στίγμα του καρκίνου του πνεύμονα. Κάτι τέτοιο θα επιτρέψει στους ερευνητές να εντοπίσουν ομάδες ασθενών που κινδυνεύουν να βιώσουν κλινικά το στίγμα σε σημαντικό βαθμό, οι οποίοι θα μπορούσαν να ωφεληθούν από ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις που στοχεύουν στη μείωση του στίγματος και στη βελτίωση της υγείας.

Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι τα συναισθήματα λύπης, ενοχής ή/και ντροπής (δείκτες εσωτερικευμένου στίγματος) είναι εντονότερα μεταξύ εκείνων που κάπνιζαν, ενώ άλλες δεν βρήκαν διαφορές ως προς το ιστορικό καπνίσματος των ασθενών στην περιορισμένη αυτό-αποκάλυψη ή κοινωνική απομόνωση που σχετίζεται με το στίγμα. Έτσι, το ιστορικό καπνίσματος μπορεί να διαφοροποιήσει την εμπειρία των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα σε ορισμένες (αλλά όχι όλες) πτυχές του στίγματος του καρκίνου του πνεύμονα. Ωστόσο, οι μετρήσεις του στίγματος του καρκίνου του πνεύμονα ποικίλλουν μεταξύ των μελετών, γεγονός που αποκλείει την άμεση σύγκριση. Τα αισθήματα εσωτερικευμένου στίγματος μπορεί να είναι εντονότερα μεταξύ εκείνων που κάπνιζαν σήμερα ή στο παρελθόν, επειδή οι ψυχολογικές εμπειρίες ενοχής και τύψεων συνδέονται στενά με την εμπειρία του καπνίσματος. Αντίθετα, άλλες πτυχές, όπως την περιορισμένη αυτό-αποκάλυψη μπορεί να βιώσουν ευρύτερα οι ομάδες  με ιστορικό καπνίσματος, επειδή υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα μπορεί να αισθάνονται άβολα να μοιραστούν τη διάγνωσή τους. Οι ασθενείς συνήθως ερωτώνται για την καπνιστική τους συμπεριφορά,, αφού κοινοποιήσουν τη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα και αντιλαμβάνονται ότι αυτή η ερώτηση υπονοεί την ευθύνη. Οι ασθενείς μπορεί επίσης να αποφεύγουν να μιλήσουν για τη διάγνωσή τους επειδή δεν θέλουν να επιβαρύνουν τους άλλους, να αντιμετωπίζονται ως ευάλωτοι ή να τους λυπούνται.

Στην έρευνα των Williamson και συνεργατών (2020) χρησιμοποιήθηκε το Lung Cancer Stigma Inventory, το οποίο επικυρώθηκε χρησιμοποιώντας αυστηρές ψυχομετρικές διαδικασίες και καταγράφει την εμπειρία του εσωτερικευμένου στίγματος, του αντιληπτού στίγματος και της περιορισμένης αυτό-αποκάλυψης. Η έρευνα αποκάλυψε ότι το συνολικό, εσωτερικευμένο και αντιληπτό στίγμα ποικίλλουν σημαντικά ανάλογα με το ιστορικό καπνίσματος ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα. Οι ασθενείς που καπνίζουν κατά τη διάγνωση διατρέχουν κίνδυνο να βιώσουν υψηλά επίπεδα στιγματισμού και θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την ψυχοκοινωνική υποστήριξη.

Ανεξάρτητα από το ιστορικό καπνίσματος, οι ασθενείς ανέφεραν παρόμοια επίπεδα δυσφορίας, όταν μοιράζονταν πληροφορίες σχετικά με τη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα με άλλους. Μελλοντικές μελέτες θα πρέπει να ελέγξουν τις σχέσεις μεταξύ του στίγματος που σχετίζεται με την υγεία και των συσχετιζόμενων συμπεριφορών υγείας σε άλλες στιγματισμένες ομάδες.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

1. Van Brakel WH. Measuring health-related stigma—A literature review. Psychol Health Med. 2006;11:307–334.
2. Hamann HA, Ostroff JS, Marks EG, Gerber DE, Schiller JH, Lee SJ. Stigma among patients with lung cancer: A patient-reported measurement model. Psychooncology. 2014;23:81–92.
3. Chambers SK, Dunn J, Occhipinti S, et al.. A systematic review of the impact of stigma and nihilism on lung cancer outcomes. BMC Cancer. 2012;12:184.
4. Conlon A, Gilbert D, Jones B, Aldredge P. Stacked stigma: Oncology social workers’ perceptions of the lung cancer experience. J Psychosoc Oncol. 2010;28:98–115.
5. Hamann HA, Shen MJ, Thomas AJ, Craddock Lee SJ, Ostroff JS. Development and preliminary psychometric evaluation of a patient-reported outcome measure for lung cancer stigma: The lung cancer stigma inventory (LCSI). Stigma Health. 2018;3:195–203.
6. Sriram N, Mills J, Lang E, et al.. Attitudes and stereotypes in lung cancer versus breast cancer. PLoS One. 2015;10:e0145715. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]
7. Ostroff JS, Riley KE, Shen MJ, Atkinson TM, Williamson TJ, Hamann HA. Lung cancer stigma and depression: Validation of the Lung Cancer Stigma Inventory. Psychooncology. 2019;28:1011–1017.
8. Williamson TJ, Choi AK, Kim JC, et al.. A longitudinal investigation of internalized stigma, constrained disclosure, and quality of life across 12 weeks in lung cancer patients on active oncologic treatment. J Thorac Oncol. 2018;13:1284–1293.
9. Criswell KR, Owen JE, Thornton AA, Stanton AL. Personal responsibility, regret, and medical stigma among individuals living with lung cancer. J Behav Med. 2016;39:241–253.
10. Cataldo JK, Jahan TM, Pongquan VL. Lung cancer stigma, depression, and quality of life among ever and never smokers. Eur J Oncol Nurs. 2012;16:264–269.
11. Brown Johnson CG, Brodsky JL, Cataldo JK. Lung cancer stigma, anxiety, depression, and quality of life. J Psychosoc Oncol. 2014;32:59–73.
12. LoConte NK, Else-Quest NM, Eickhoff J, Hyde J, Schiller JH. Assessment of guilt and shame in patients with non-small-cell lung cancer compared with patients with breast and prostate cancer. ClinLungCancer. 2008;9:171–178.
13. Gray RE, Fitch M, Phillips C, Labrecque M, Fergus K. To tell or not to tell: Patterns of disclosure among men with prostate cancer. Psychooncology. 2000;9:273–282.