Το πένθος ως φυσικό επακόλουθο της απώλειας
Ο καρκίνος του πνεύμονα ευθύνεται δυστυχώς για την απώλεια πολλών αγαπημένων μας ανθρώπων. Ακόμα κι ο ίδιος ο ασθενής μπορεί να νοσταλγεί και να θρηνεί για τη ζωή που έκανε πριν εμφανιστεί ο καρκίνος. Μετά την απώλεια, η ζωή μας χάνει τους ρυθμούς της και μπαίνουμε σε μια διαδικασία προσαρμογής, που απαιτεί χρόνο.
Το πένθος είναι μια απόλυτα φυσιολογική συναισθηματική αντίδραση στην απώλεια. Περιλαμβάνει όλα τα δυσάρεστα συναισθήματα που βιώνουμε λόγω της απώλειας, την προσπάθεια να προσαρμοστούμε στη νέα πραγματικότητα, καθώς και μια παρατεταμένη κατάσταση θλίψης.
Το πένθος είναι διαφορετικό για τον καθένα. Οι αντιδράσεις διαφοροποιούνται αρκετά ανάλογα με το άτομο, την κουλτούρα μιας κοινωνίας, ακόμα και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις μας. Υπάρχουν όμως αρκετά κοινά σημεία, όπως:
- περίοδοι έντονων και επώδυνων συναισθημάτων που έρχονται και φεύγουν
- δυσάρεστα συναισθήματα και αρνητικές σκέψεις
- αλλαγές στη συμπεριφορά και διαταραχές στον οργανισμό
Πράγματι, όταν πενθούμε, βιώνουμε μια σειρά από συναισθήματα που πηγαινοέρχονται, όπως ένα κύμα. Κάποιες μέρες νιώθουμε καλύτερα, και στη συνέχεια κάτι μας φέρνει πάλι αντιμέτωπους με την απώλεια. Τα συναισθήματα εξελίσσονται καθώς περνάει ο χρόνος. Το αρχικό σοκ και το πρώτο μούδιασμα δίνουν τη θέση τους στην άρνηση και την απελπισία, κι αυτά με τη σειρά τους σ’ ένα παρατεταμένο συναίσθημα θλίψης, αδυναμίας και μοναξιάς. Άλλες φορές, επίσης, μπορεί να αισθανθούμε επιθετικότητα και ενοχές για το άτομο που «έφυγε». Οι σκέψεις γίνονται ένα κουβάρι μέσα στο κεφάλι μας και συχνά δυσκολευόμαστε να συγκεντρωθούμε.
Η γενικότερη σύγχυση και η αρνητική ψυχική διάθεση ενδέχεται να προκαλέσουν και σωματικά συμπτώματα ή διαταραχές. Πονοκέφαλοι, ναυτία, βάρος στο στήθος, κόπωση, ένταση, μυοσκελετικά προβλήματα είναι συχνά συμπτώματα που σχετίζονται με το πένθος. Ως λογικό επακόλουθο αυτής της αναστάτωσης, είναι και μια αλλαγή στη συμπεριφορά μας. Μπορεί να κλειστούμε στον εαυτό μας και να αποφεύγουμε τις κοινωνικές επαφές και δραστηριότητες. Μπορεί ακόμη να χάσουμε το ενδιαφέρον μας για παλιές αγαπημένες συνήθειες. Ίσως γίνουμε υπερβολικά ευαίσθητοι, ανήσυχοι ή ασυνήθιστα επιθετικοί. Το πένθος μπορεί να αλλάξει τις προτεραιότητές μας, την άποψή μας για τον κόσμο, την πίστη μας.
Προσαρμογή στην απώλεια
Η προσαρμογή στην απώλεια είναι μια διαδικασία που χρειάζεται χρόνο, διαφορετικό για κάθε άνθρωπο. Μέσα από τον πόνο για τη φυσική απουσία των αγαπημένων μας, οδηγούμαστε σταδιακά στην αποδοχή της νέας πραγματικότητας. Η σύνδεση με τους ανθρώπους μας δε χάνεται, απλά παίρνει νέα μορφή.
Η ένταση, η διάρκεια αλλά και ο τρόπος με τον οποίο πενθούμε έχουν άμεση σχέση με παράγοντες, όπως:
- η σχέση μας με το πρόσωπο που χάθηκε καθώς και η αιτία του θανάτου
- η ηλικία, η προσωπικότητα και το φύλο μας, ακόμα και οι θρησκευτικές μας πεποιθήσεις
- η στήριξη που παίρνουμε από οικογένεια και φίλους
- τυχόν συγκρούσεις ή άλυτα συναισθήματα με το πρόσωπο που χάθηκε
- το κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο ανήκουμε
Μην ξεχνάτε πως ο τρόπος που κάποιος πενθεί είναι προσωπική του υπόθεση.
Σε περίπτωση που νιώθετε πως διαχειρίζεστε δύσκολα το πένθος σας, ίσως είναι χρήσιμο να συμβουλευτείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας, που θα σας ακούσει και θα σας κατευθύνει με τον τρόπο που ταιριάζει στη δική σας περίπτωση.
Τρόποι διαχείρισης της απώλειας
Ο καθένας μας βιώνει μοναδικά το πένθος του. Συνεπώς, και οι τρόποι διαχείρισης της εμπειρίας λειτουργούν διαφορετικά κατά περίπτωση. Εάν έχετε βρεθεί μπροστά σε δύσκολες καταστάσεις στο παρελθόν, αναλογιστείτε πώς τις αντιμετωπίσατε και προσπαθήστε να ακολουθήσετε τον ίδιο δρόμο. Παρόλο που η διαχείριση της απώλειας είναι προσωπικό σας ζήτημα, είναι συνήθως χρήσιμο:
- να αφήσετε τον εαυτό σας να βιώσει τον πόνο της απώλειας χωρίς βιασύνη και, κυρίως, χωρίς ενοχές. Να θυμάστε πως είναι φυσικό και υγιές να πενθείτε. Είναι φυσικό να νιώθετε απελπισία, θυμό, θλίψη και μοναξιά. Ακόμη κι αν δυσκολεύεστε να δείξετε τα συναισθήματά σας στους άλλους, βρείτε δικό σας χρόνο και τρόπο να σκέφτεστε το αγαπημένο σας πρόσωπο και να βιώνετε όσα νιώθετε.
- να μιλάτε για την απώλειά σας με φίλους και οικογένεια. Έτσι, θα μοιράζεται το βάρος που νιώθετε και θα ανακουφίζεστε, έστω και προσωρινά. Μην ξεχνάτε πως οι δικοί σας άνθρωποι είναι εκεί για να σας ακούνε και να σας στηρίζουν.
- να μην αλλάξετε την καθημερινή σας ρουτίνα. Οι κύριες καθημερινές σας δραστηριότητες θα σας δώσουν μια αίσθηση κανονικότητας και ασφάλειας, και πιθανόν θα μειώσουν το πρόσθετο άγχος. Καλό είναι να μην βιαστείτε να κάνετε σημαντικές αλλαγές στη ζωή σας αμέσως μετά την απώλεια. Δώστε στον εαυτό σας τον απαραίτητο χρόνο για να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα.
- να βρείτε διεξόδους από το πένθος μέσα από δραστηριότητες που σας ευχαριστούν. Η φυσική άσκηση, για παράδειγμα, είναι ένας τρόπος να μείνετε υγιείς, να εκτονωθείτε και να πάρετε ενέργεια για να συνεχίσετε. Μερικοί άνθρωποι χαλαρώνουν, ακούγοντας μουσική ή βλέποντας μια ταινία ή μια παράσταση. Να θυμάστε πως είναι καλό να ξεχνιέστε, κάνοντας ένα “διάλειμμα” από το πένθος.
- να φροντίζετε τον εαυτό σας, προσπαθώντας να κοιμάστε αρκετά τη νύχτα, να τρώτε υγιεινά και να γυμνάζεστε. Το πένθος μας εξαντλεί τόσο συναισθηματικά όσο και σωματικά. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να φροντίζουμε τον οργανισμό μας και να βοηθήσουμε το σώμα μας να διαχειριστεί το σοκ της απώλειας.
- να απευθυνθείτε σε ομάδα συζήτησης-υποστήριξης, ώστε να έχετε την ευκαιρία να γνωρίσετε ανθρώπους με παρόμοιες εμπειρίες. Συζητώντας τα κοινά βιώματά σας, θα πάρετε ενθάρρυνση, παρηγοριά και πιθανόν καθοδήγηση και πρακτικές συμβουλές.
- να αφήσετε πίσω όσα μετανιώνετε σε σχέση με το αγαπημένο πρόσωπο που χάσατε. Κάποιες φορές συμβαίνει να μην έχουμε πει όσα θα θέλαμε να έχουμε πει. Όμως, οι τύψεις και οι ανεκπλήρωτες επιθυμίες θα αποτελούν πάντα εμπόδιο για τη διαχείριση της απώλειας. Θα πρέπει λοιπόν να βρείτε τη δύναμη να συγχωρήσετε τον εαυτό σας και να ζήσετε με τις καλές και ουσιαστικές αναμνήσεις.
Ζητήστε υποστήριξη
Παρόλο που η διαχείριση του πένθους είναι πρωτίστως προσωπική υπόθεση, χρειαζόμαστε στήριξη για να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις μας και να συνεχίσουμε παρακάτω, σε έναν νέο ορίζοντα ζωής. Η στήριξη έρχεται συχνά μέσα από την οικογένεια και τους φίλους. Όταν όμως δεν υπάρχει ή δεν είναι αρκετή, είναι χρήσιμο να ζητήσουμε τη βοήθεια ενός επαγγελματία που θα μας βοηθήσει να μάθουμε περισσότερα για τη διαδικασία του πένθους και να αντιμετωπίσουμε την απώλεια. Μην διστάσετε, λοιπόν, να μιλήσετε με έναν σύμβουλο ψυχικής υγείας, ειδικά αν βιώνετε πολύ έντονο και παρατεταμένο πένθος που εμποδίζει την καθημερινότητά σας. Αν, για παράδειγμα,
- αντιμετωπίζετε δυσκολία στον ύπνο και στο φαγητό,
- νιώθετε αδύναμοι να εργαστείτε έξι μήνες μετά την απώλεια,
- έχετε αρνητικές και αυτοκαταστροφικές σκέψεις,
είναι πιθανό να χρειάζεστε πρόσθετη βοήθεια για να διαχειριστείτε καλύτερα την απώλεια του αγαπημένου σας προσώπου, μέσω μιας εξατομικευμένης θεραπείας για το πένθος.
Πηγές:
Coping With Cancer | Cancer.Net
Feelings and Cancer – National Cancer Institute